Изну гьечIого яргъид гIуцIаразда гьоркьор рукIун ракълилаб гIумруялде нахъруссине бокьарал гIадамазе гIуцIараб комиссиялъ гьанжелъизегIан гьабураб хIалтIул бицине данделъун рукIана талат къоялъ Москваялда. Данделъи тIобитIана инсанасул ихтияразул рахъалъ улкаялъул президентасда цебе гIуцIараб шураялъуб. Гьединаб комиссия гьанжелъизегIан гIуцIун буго Шималияб Кавказалъул лъабго республикалда, гьелги-Дагъистан, Гъалгъаязул республика ва Карачаево- Черкесия.
Гьел лъабаздаго гьоркьоб адаптациялъулаб комиссия тIоцебе гIуцIана Дагъистаналда. Гьеб гIуцIиялъе хъвай-хъвагIай гьабуна 2010 соналъул ноябралда, амма хIакъикъияб къагIидаялъ гьеб хIалтIизе лъугьана 2011 соналдаса байбихьун. Гьаб соналъул байбихьуда лъагIалида жаниб коммисисиялъ гьабураб хIалтIул бицунаго гьелъул нухмалъулев Ризван Къурбановас тIадчIей гьабулеб букIана коммиссиялъул кумекалдалъун гьанжелъизегIан 60 чи ракълилаб гIумруялде тIадвуссинавизе кIванин жидедаян. Амма жамгIиял гIуцIабазул хIаракатчагIазги ва цогидалги экспертаз цо кIалдисан гIадин абулеб букIана тIадвуссун вачине кIварав чиясул бицинчIого гьебго заманалда жаниб кIигогIан цIикIкIун изну гьечIого яргъид гIуцIаразда гъорлъе ккаразул щайин гьез бицунаребан.
ЖамгIияв хIаракатчи Шамилов МахIамадица, политолог Руслан Гереевас ва цогидазни абулеб букIана цониги изну гьечIого яргъид гIуцIаразда гьоркьоса нахъе чи вачине кIванин абураб хабар лахIгIан чIегIераб гьереси бугин, ватани гьединав цониги чи вихьизавеян.
«Мемориал» гIуцIиялдасан Сиражудин Дациевасни абуна ЭР-ялъе хас гьабун жинца лъикIаб къимат кьолин гьеб коммиссиялъеян.
Каспийскалдаса МухIамад МухIамадовас жиндирго пикру загьир гьабулаго абуна гьабсагIат изну гьечIого яргъид гIуцIаразда гьоркьове республикаялда гIумру гьабун ругел гIолилал ине рес гьечIилан, щайин абуни гьезда бичIчIун бугин гьенире ани жидерго гIумруялъе хIинкъи бугеблъи. ГьанжелъагIан аралги жалго махсароде ккураллъи бичIчIидал рахчун къватIиса хIукуматлда ругин гьабсагIаталъ.
МахIамад МахIамадов: «Жиндир заманалда Дагъистаналъ жиндаго тIадаб ишги гьабичIого хIалтIи гьечIого , цIализе ресги кьечIого къватIал сверулел хутIарал гIолохъаби ана вагьабиязул кьеразулъе. Жалго мекъи ккараллъи бичIчIидал нахъ русине ресги щвечIого, гьез нух босана СагIудиязул гIарабиялде. Дида лъалареб жо бицунеб гьечIо дица, гьеб гьедин ккараблъи якъинго лъалелъул, жакъа къоялда дир лъималги цогидалги гьелдаса цIуниялъул мурадалда кIалъалев чи вуго дун».
Талат къоялъ Москваялда тIобитIараб данделъиялда адаптациялъулаб комиссиялъул хIасилал гьарулаго, гьелъул гIахьалчагIазда лъикIаблъун бихьана хадубккун федералияб даражаялъул гьединабго комиссия гIуцIиги.
ЖамгIияв хIаракатчи ГIисалмахIамад Набиевас абуна ЭР-ялъе, федералияб даражаялъул гьединаб коммисия гIуцIани гьелъ лъикIаб хIасилги кьезе бегьулилан. Амма Дагъистаналда гьанжелъизегIан комиссиялъ гьабураб хIалтIуе къимат кьолаго абуна:
ГIисалмахIамад Набиев: « ГьабсагIаталда гьез бицнеб гьабизе хуIтараб гIемераб буго гьанжелъизегIан гьез гьабураб хIалтIудасаги. Мисалалъе гIисинал 18 соналъул ригьаладса гIемергокIудиял гьечIел гIолохъаби чIвалел руго къойидаса къойиде. Гьеб хIужа комиссия гIуцIунилан дагьлъичIо республикаялда. Узухъда цохIо ялъуни анцIго чиясул гIумру хвасар гьабизе кIун батани гьеб комиссиялъул кумекалдалъун гьеб цIакъаб хIалтIи буго, амма гIамм гьабун халкъалъе гьелдалъун ккараб кIудияб хIасил бихьулеб гьечIо дида».
Москваялда тIобитараб данделъиялда кIалъазе вахъарав Дагъистаналдаса адвокат СагIид Ибрагьимовас рикIкIкунеб буго низам цIунелезда аскIоб гьеб коммисиялъул кинабгIаги къимат гьечIин, гьезие гьеб цогидалго гIадаб жамIгияб гIуцIилъун хутIулеб буго. Гьес ва Гъабардагун-Балкариялъул республикаялдаса инсанасул ихтиярал цIунулеб централъул вакил Хатажуков Валерийида лъикIаблъун бихьулеб буго гьеб комиссиялда хурхун федералияб къанун хIадури. Гьелдалъун комиссиялъул хадубккунисеб хIалтIиялъ лъикIаб хIасил кьезе бугилан рикIкIунеб буго гьез
ЖамгIияв хIаракатчи Шамилов МахIамадица, политолог Руслан Гереевас ва цогидазни абулеб букIана цониги изну гьечIого яргъид гIуцIаразда гьоркьоса нахъе чи вачине кIванин абураб хабар лахIгIан чIегIераб гьереси бугин, ватани гьединав цониги чи вихьизавеян.
«Мемориал» гIуцIиялдасан Сиражудин Дациевасни абуна ЭР-ялъе хас гьабун жинца лъикIаб къимат кьолин гьеб коммиссиялъеян.
Каспийскалдаса МухIамад МухIамадовас жиндирго пикру загьир гьабулаго абуна гьабсагIат изну гьечIого яргъид гIуцIаразда гьоркьове республикаялда гIумру гьабун ругел гIолилал ине рес гьечIилан, щайин абуни гьезда бичIчIун бугин гьенире ани жидерго гIумруялъе хIинкъи бугеблъи. ГьанжелъагIан аралги жалго махсароде ккураллъи бичIчIидал рахчун къватIиса хIукуматлда ругин гьабсагIаталъ.
МахIамад МахIамадов: «Жиндир заманалда Дагъистаналъ жиндаго тIадаб ишги гьабичIого хIалтIи гьечIого , цIализе ресги кьечIого къватIал сверулел хутIарал гIолохъаби ана вагьабиязул кьеразулъе. Жалго мекъи ккараллъи бичIчIидал нахъ русине ресги щвечIого, гьез нух босана СагIудиязул гIарабиялде. Дида лъалареб жо бицунеб гьечIо дица, гьеб гьедин ккараблъи якъинго лъалелъул, жакъа къоялда дир лъималги цогидалги гьелдаса цIуниялъул мурадалда кIалъалев чи вуго дун».
Талат къоялъ Москваялда тIобитIараб данделъиялда адаптациялъулаб комиссиялъул хIасилал гьарулаго, гьелъул гIахьалчагIазда лъикIаблъун бихьана хадубккун федералияб даражаялъул гьединабго комиссия гIуцIиги.
ЖамгIияв хIаракатчи ГIисалмахIамад Набиевас абуна ЭР-ялъе, федералияб даражаялъул гьединаб коммисия гIуцIани гьелъ лъикIаб хIасилги кьезе бегьулилан. Амма Дагъистаналда гьанжелъизегIан комиссиялъ гьабураб хIалтIуе къимат кьолаго абуна:
ГIисалмахIамад Набиев: « ГьабсагIаталда гьез бицнеб гьабизе хуIтараб гIемераб буго гьанжелъизегIан гьез гьабураб хIалтIудасаги. Мисалалъе гIисинал 18 соналъул ригьаладса гIемергокIудиял гьечIел гIолохъаби чIвалел руго къойидаса къойиде. Гьеб хIужа комиссия гIуцIунилан дагьлъичIо республикаялда. Узухъда цохIо ялъуни анцIго чиясул гIумру хвасар гьабизе кIун батани гьеб комиссиялъул кумекалдалъун гьеб цIакъаб хIалтIи буго, амма гIамм гьабун халкъалъе гьелдалъун ккараб кIудияб хIасил бихьулеб гьечIо дида».
Москваялда тIобитараб данделъиялда кIалъазе вахъарав Дагъистаналдаса адвокат СагIид Ибрагьимовас рикIкIкунеб буго низам цIунелезда аскIоб гьеб коммисиялъул кинабгIаги къимат гьечIин, гьезие гьеб цогидалго гIадаб жамIгияб гIуцIилъун хутIулеб буго. Гьес ва Гъабардагун-Балкариялъул республикаялдаса инсанасул ихтиярал цIунулеб централъул вакил Хатажуков Валерийида лъикIаблъун бихьулеб буго гьеб комиссиялда хурхун федералияб къанун хIадури. Гьелдалъун комиссиялъул хадубккунисеб хIалтIиялъ лъикIаб хIасил кьезе бугилан рикIкIунеб буго гьез