Дагъистаналъун бетIерасда цее инсанасул ихтиярал цIуниялъул тIадкъаял ругей Уммупазиль ГIумаровалъ лъазабуна 2014 соналда жанир низамцIунулез къанун хвезабиялда хурхун рачIарал гIарзабазул къадар цIикIкIараб бугила 2013 соналда рукIараздаса. Гьединго гIемерлъун ругила гIарзал цIех-рех тIобитIулаго, чIухь балаго низамцIунулез къануналда данде кколарел жал гьарулел рукIиналда тIасан гIарзал. 2014 соналда жанир омбудсменалъухъе рачIарал аслиял гIарзаби ругила кинабгIаги кьучI гьечIого, ярагъ, наркотикал рехун гIадамал тамихIалде цIай ва сурав босулаго хIал-зулму гьабиялда хурхарал.
Гражданияб жамгIияталъ гIарз бахъулеб бугила аслияб куцалъ кьучI гьечIого такъсир гьабиялъул ишал рагьулел рукIиналда хурхун, къануналда рекъечIеб хIалалъ цIех-рех тIобитIулеб букIиналда хурхун ва гIайиб гIунтIизабулесухъе адвокат виччангутIиялда бан.
Гьедин, 2014 соналъул декабрялда рокъоса ккун вачун арав Ибрагьимов Сабир цин кив вугевали лъаларогон вукIанин, цинги гьесул адвокат гьесухъе виччаларогон бан буго анкь гIанасеб мех. Ахиралда жинца цIунизе тIаде восарасда хIал-зулму гьабун батанин лъазабулеб буго адвокат ГIабдулла Гъазиевас.
Дагъистаналъул бетIерасда цее инсанасул ихтиярал цIуниялъул тIадкъаял ругей ГIумаровалъул докладалда гIаммаб куцалъ 290 гIарза бихьизабун буго низамцIунулез къанун хвезабиялдда хурхараб. Дагъистаналда инсанасул ихтиярал цIуниялъул институт тIубан цIубараб гьечIолъиялъ ва Жанисел ишазул министерлъигун, прокуратурагун цадахъаб хIалтIи гьечIолъиялъ туснахъ гьарурал ругеб ахIвал-хIал халгьабиял тIоритIун гурого, батIияб хIалтIи омбусменалъ гьабун бажаруларила, баян гьабуна омбудсменалъул ихтиярал цIуниялъул рахъалъ специалист Джамалдинова Маринаца.
ХIакъикъаталда низамцIунулез къанун хвезабиялъул хIужжаби гIемер рукIунин баян гьабулеб буго «Кавказ» абураб коллегиялъул адвокат Исрафил Гададовас. Гьединал хIужабаздасан гIарз бахъичIогон толила гIадамаз, гьел Дагъистаналъул бетIерасул цее инсанасул ихтиярал цIуниялъул тIадкъаял ругелъул докладалдеги кколарила. ГIадамаз гIарзаби хъвачIогон теялъе гIилла бугила гьелъул хIасил ккеялда божи гьечIолъи. Жиндихъе рачIарал гIадамазул 90 проценталдаса цIикIкIунисезул гIарз букIунла низамцIунулез гIадамазул ихтиярал ва къанун хвезабиялда хурхаралин баян гьабуна «Эркенлъи» радиоялъе Исрафил Гададовас.
Исрафил Гададов: « ГIадамазул ихтиярал хвезариялъул 90 проценталдаса цIикIкIарал лъугьа-бахъинал хурхарал руго низамцIунулезда. ГIадамал рикъулел руго, хIал-зулму гьабулеб буго. Цо гIаги чиясда изну гьечIого яргъидгIуцIаразулгун бухьен букIиналда щаклъи бугони, кинабгIаги кьучI гьечIеб чIобогояб щаклъи бугониги, низамцIунулез гьесухъе ярагъ, кьвагьулеб алат рехулеб буго.Аслияб куцалъ гьединал гIадамал рукIуна салафиял. Чанги букIуна мекъса, гIайибго гьечIев чиясухъе рехулебги, амма гьединал ишазулъ ритIухълъи балагьи гIададисеб иш буго. Щайин гьеб гьедин бугебин абунани, гьеб буго жакъа унгояб, хIакъикъияб кверщел ва тIалъиялъул мугъчIвай низамцIунулезда букIиналъул хIасил. Дагьаб цебегIан дица цIунулев вукIана чи, гьесухъ рокъор чIухь балаго ратун ругин таманча ва гуллаби, изну гьечIого цIунараб ярагъ батиялда хурхун гIайиб гIунтIизабулеб букIана гьесде. Гьебго параялъ нугIзаз инкар гьабулеб букIана жидеда гьеб бихьичIин гьениб чIухь балагойилан абун.Диваналъги, аслияб куцалъ ритIухълъиялъул рахъ гуро кколеб».
Омбусменалъухъе гIарза хъван букIанила жинца араб соналъ, заманалъул туснахъалда жинца ихтиярал цIунулесда хIал- зулму гьабун букIиналда хурхун, амма гьелъие жегиги жаваб щвечIила. НизамцIунулез ккуразул нахъа мугъчIвай гьабизе цIайи бугел, гIадамал ругони гурого гьединал ишазда ритIухълъи тIалаб гьабун бажаруларин тIаде жубана адвокатас.
"Мемориал","Матери Дагестана" , «Human Rights Watch» ва цогидал инсанасул ихтиярал цIунулел гIуцIабазул лъазариязда Дагъистан хутIулеб буго Россиялда бищун гIемер инсанасул ихтиярал хвезарулеб регионлъун.